Cây mai vàng được trồng ở nước ta trong khoảng năm nào, thuộc thế kỷ nào?
Chúng tôi rất nhớ tiếc là không có trong tay tài liệu đáng tin cậy nào để tư vấn thỏa đáng được thắc mắc này. Chỉ biết một điều là cây mai vàng được trồng tại nước ta lâu đời rồi, và hàng nghìn đời nay tiên nhân ta đã xem màu vàng tươi tắn của hoa mai biểu trưng cho sự thịnh vượng, hạnh phúc và may mắn nên mới dùng hoa mai vào việc bác cúng trên bàn thờ tiên tổ trong dịp tết Nguyên đán, bỗng dưng với màu hoa mai nở. Cái tục lệ này vẫn còn truyền lại cho tới tận ngày nay.
Hoa mai vàng trong hình ảnh diễn đạt Tết cựu truyền (Nguồn: Internet)
Chỉ những chi tiết đấy thôi cũng đủ cho ta thấy cây mai vàng được ông bà ta trồng từ lâu đời.
Do mai vàng là loài hoa quý, không chỉ quí bởi sắc vàng của hoa ranh, tươi tỉnh, mà trong Kinh Thi, bộ sách quý của Trung Hoa do đức Khổng Tử san định cũng khen là giống cây có tiết tháo trong sạch, hiên ngang tắm gió gội sương giữa trời băng giá, sánh ngang với tùng, bách. Triết lý của nho giáo xem mai mang khí phách quật cường của người anh hùng. Còn trong Lão giáo thì tôn mai vàng khủng lên hàng vũ trụ luận, cho là do khí âm dương phối hợp mà thành...
Cũng như chúng ta ngày nay, người xưa cũng rất ham mê trồng mai. Nhưng có phổ biến người muốn biết kỹ thuật trồng mai của người xưa có khác xa với cách trồng của người thời nay không? Đấy là nghi vấn lý thú, chúng ta cùng Phân tích xem sao...
Cách trồng mai của người xưa:
Ngày xưa nước ta chuyên về nông nghiệp; tuy đất rộng người thưa, và tuy cây mai được xem là loài cây quí (hoa dùng vào việc thờ cúng) nhưng thực tiễn nó chẳng phải là giống cây lương thực như lúa, bắp, khoai, đậu nên ông bà chỉ dùng những khoảnh đất đầu thừa cuối thẹo trong vườn để trồng vào đó một vài gốc mai vàng để tới tết có hoa bác bỏ cúng khỏi phải đi xin ai. Còn những thửa đất phì nhiêu thì họ sử dụng vào việc trồng lúa, bắp, khoai, đậu để có lương thực mà ăn.
đó là ý kiến thuần tuý nhưng mang tính thực tại, thực dụng của đại phần đông người xưa. Họ là những người nghèo, quanh năm đầu tắt mặt tối chân lấm tay bùn làm việc vần vật ở ngoài đồng để kiếm cái ăn. Năm nào thời tiết dễ dàng được mùa thì nhà nhà sung túc. Trái lại những năm bị thất bát thì nhà nhà đói kém, tới bữa củ khoai cũng không có... Cầm tương đối. Bởi thế, lúc nào người ta cũng ưu tiên lo tới cái ăn, cái mặc, thảng hoặc có người nào dám mơ tưởng tới thú ăn chơi.
Cây mai vàng được trồng với cách đấy thì sự sống chết ra sao đều phó mặc cho trời, ít ai chịu bỏ công sức ra coi sóc, tưới bón. Chỉ tới ngày rằm tháng Chạp - còn nửa tháng nửa tới tết, người ta mới vội vã ra chỗ trồng mai để làm việc trẩy lá cho cây mai trổ hoa đúng vào dịp tết.
tới ngày cận tết, người ta lại ra vườn chọn những cành mai sai hoa to nụ, cắt về cắm vào lộc bình rồi đặt lên bàn độc bác bỏ cúng. Còn cây mai nào đẹp đẽ được bứng gốc cho vào chậu đặt cạnh bàn vọng thiên hoặc đem vào phòng khách bác bỏ tết. Sau tết, họ lại đem những cây mai này về nơi cũ trồng lại...
Thế nhưng, kế bên phần đông người nghèo lại có thiểu số những người dư ăn thừa để, những vị hưu quan, và cả những lão nông không còn sức khỏe để đảm đương công việc đồng áng nặng nhọc, thì họ lại có phổ thông thì giờ rảnh rang mua tới thú điền viên là chơi kiểng cổ, để di dưỡng tinh thần.
Chơi kiểng cổ là thú vui thanh tao, lành mạnh hợp với thị hiếu người già. Nếu trước sân nhà có bày ra dăm ba cây kiểng cổ, lại do tay mình uốn sửa nên dáng nên hình thì còn gì ham thích hơn.
Do cây mai có thân gỗ, cành nhánh mềm mại dễ uốn, lại sống lâu năm ko thua gì tùng, bách, kim quýt, sơn liễu, cần thăng... Nên dưới tài nghệ uốn sửa điêu luyện của người xưa dễ trở thành cây kiểng cổ giá trị.
Ngày xưa, lẽ ra là từ sáu bảy thập niên trở về trước, ông cha ta chưa hề biết tới nghệ thuật cắt tỉa, tháp ghép mà chỉ biết việc uốn sửa cây kiểng theo các thế đã định với mục tiêu là ngầm ký thác tâm sự ước vọng sâu xa của mình vào ấy.
Việc sửa cành uốn thế cho cây mai tốn không ít công phu khó nhọc, không thể làm nóng vội trong một sáng một chiều mà thành, mà đòi hỏi người trồng phải có đức nhẫn nại, nay uốn cành này, mai lại sửa cành khác... Có khi cây mai đã già mà tác phẩm vẫn chưa hoàn thành!
Thế cây ra sao thì khuôn mẫu đã có sẵn, nhưng trị giá của việc uốn sửa cao thấp, đẹp xấu ra sao là tùy thuộc vào khả năng thông minh của mỗi người.
Các thế căn bản của cây kiểng
Được biết, có năm thế căn bản của cây kiểng xưa mà nghệ nhân cây kiểng thường theo đấy mà uốn sửa:
- Thế trực: Cây mọc thẳng đứng biểu trưng hình ảnh một người anh hùng, đầu đội trời chân đạp đất, ý chí bất khuất, không còn tự tin, tự lập, không chịu khom lưng quỵ luỵ nhờ vả một người nào.
- Thế cận trực: Cây kiểng có thân thẳng, dáng tương đối nghiêng về một phía, nhưng phần ngọn của nó vẫn hướng thẳng lên trời. Hình ảnh này tượng trưng cho người có ý chí kiên cường, dù gặp nghịch cảnh vẫn ko chịu tắt hơi phục.
- Thế hoành: Cây mai kiểng có thân thẳng, dáng bị nghiêng hơn thế cận trực một tí, nhưng phần ngọn của nó thì uốn ngả về phía gốc (hồi đầu). Hình ảnh này biểu tượng người có rộng rãi nghị lực và quả cảm, dù cuộc sống bị nhiều phong ba bão táp vùi dập, nhưng vẫn quyết tâm vươn lên mà sống.
>> Tham khảo:Hướng dẫn kỹ thuật ghép mai vàng đơn giản tại nhà
- Thế ngọa: Ngọa có tức thị nằm. Thế cây mai kiểng uốn nằm ngang trên mặt chậu như bị gió lớn bão to xô ngã, nhưng phần đầu ngọn vẫn uốn theo thế hồi đầu (quay về phía gốc). Đây là hình ảnh của người anh hùng mạt vận. Người có thực tài mà tiếc là ko gặp vận may, chứa đầu lên ko nổi nhưng vẫn ko chịu đầu hàng số phận, vẫn có ý chí quật khởi.
- Thế huyền nhai: Đây là thế thác đổ. Thân cây mai được uốn cong và ngã xuống theo chiều ngọn thác trong khoảng trên cao đổ xuống vực sâu. Phần ngọn cây uốn ngược lên cao. Hình ảnh này kể lên số mệnh của một người có tài, có chí nhưng cuộc sống lại toàn gặp những chuyện ko may, nhưng vẫn phấn đấu phấn đấu...
Dựa vào năm thế căn bản biểu hiện trên, các nghệ nhân hoa kiểng xưa với lòng đam mê cao độ đã có sáng dạ tạo ra phổ quát thế phụ cũng gây được ấn tượng mạnh cho người thưởng lãm, như:
- Thế Trực quân tử: Dáng cây giống thế Trực: Thân mọc thẳng, các cành uốn vị trí nằm ngang. Cành dưới dài hơn cành trên để tạo tán hình chóp. Cây kiểng mang ý nghĩa người có phẩm hạnh tốt, có ý chí quật cường, biết sống vì mọi người.
- Thế Nhất trụ kình thiên: Dáng cây giống thế Trực: Cây tạo gốc lớn, thân to, cành to, ngọn thẳng đứng lên trời, bộ rễ mọc khí sinh lan tỏa trên mặt chậu tạo thế vững cho cây. Cây kiểng mang ý nghĩa người có chí khí ngang tàng, chỉ muốn tung hoành ngang dọc trời bể để mưu cầu việc lớn, bất chấp mọi hiểm nguy.
- Thế Bạt phong hồi đầu: Dáng cây giống thế Cận trực: Thân mọc nghiêng về một phía như bị cuồng phong xô nghiêng, ngọn cây trở đầu lại phía gốc (hồi đầu) như cố gắng sức mình đương đầu lại, cố gượng dậy chứ ko dễ dàng chịu ngã đổ. Các cành phía gốc cũng trở đầu như ngọn cây tỏ ý không chịu tắt thở phục. Cây biểu tượng cho người có đức tính tự lập, tự cường, không dễ chịu qua đời phục trước mọi nghịch cảnh.
- Thế quần tụ tam sơn: Ba cây mai được trồng chung một chậu sao cho cây cao lớn đứng giữa, 2 cây nhỏ và thấp hơn ở vị trí cặp 2 bên, trồng như ba ngọn núi nằm sắp nhau. Ngụ ý nhắc lên cái thế “hợp quần tạo sức mạnh”. Biểu trưng sức mạnh đoàn kết của phổ biến người có cùng chung chí hướng và sẵn sàng chung lưng đấu cật với nhau chống lại quân thù.
- Thế Mẫu tử: Chọn cây mai có song thân, một chính một phụ. Thân chính biểu tượng cho người mẹ thì cao lớn, phía ngọn uốn ngả trùm lên ngọn thân phụ - tượng trưng cho người con như có ý đùm bọc, che chở. Thân phụ nhỏ và thấp, ngọn uốn ngả về phía thân chính có ý làm nũng mong được chở che. Ngụ ý kể lên tình mẹ con (hay tình cha con) linh nghiệm cao cả và bạt tử hợp với đạo lý làm người.
- Thế Nhân lễ nghĩa trí tín: Cây mai kiểng trong chậu chỉ có một thân thì uốn theo thế Trực: Thân to mọc thẳng, chỉ có năm nhánh tạo tán hình chóp, mỗi nhánh tượng trưng cho một đức tính tốt trong đạo làm người. Nếu chọn được cây mai có song đường một chính, một phụ thì uốn các thân giống như ở thế Mẫu tử. Có điều khác là trên thân lớn chỉ chừa ba cành, còn thân phụ chừa hai cành. Mỗi cành tương tự mang một tên: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín. Ẩn ý cây kiểng này đề cao năm đức tính tốt (ngũ thường) cũng nằm trong đạo làm người.
- Thế Mai nữ: Cây mai kiểng có nhuyễn thể mại, các cành nhỏ được uốn sửa có nét ẻo lả, thanh thoát. Cây mang hình ảnh của người con gái cam đoan trang, duyên dáng với dáng đứng khép nép, e lệ rụt rè dễ mến của người con gái phương Đông.
Kiểng thế tổng thể được trồng trong chậu kiểng chu đáo và bác bày theo từng bộ ở nơi đắc địa nhất trước sân nhà gây gổ chú ý của mọi người.
Thường một bộ kiểng thế có 2 cây, hoặc ba cây, bốn cây, nhưng bộ hai cây được coi là thông dụng nhất.
Một bộ kiểng thế 2 cây thì đòi hỏi cả hai cây đều có thế uốn sửa với nhau và đặt đối xứng nhau. Tỉ dụ bên phải đặt cây thế Mẫu tử (từ thân tới cành nhánh đều uốn sửa giống nhau).
Còn bộ kiểng thế đối xứng nhau không bắt buộc phải uốn sửa giống nha, mà một số phần nào ấy của hai cây như thân, cành, ngọn... Được uốn sửa đối xứng với nhau.
Đọc thêm:Những nguồn cung cấp mai vang tet 2023 uy tín nhất
* Việc chăm sóc: Ngày xưa, chỉ những người trồng mai kiểng thế mới bỏ ra phổ thông công chăm sóc, tưới bón cho cây kiểng quí của mình. Một là do họ là những người nhàn rỗi, hằng ngày chẳng hề lo đến chuyện “cơm áo gạo tiền”. Mai là những cây kiểng quí đã đạt được thú giải trí lành mạnh cho họ. Do vậy nên, hằng ngày họ mới chịu khó tưới nước bắt sâu...
trái lại, cây mai trồng với mục tiêu chờ tới tết cắt cành lấy hoa chưng cúng thì phần nhiều suốt năm ko được người trồng bỏ công săn sóc tưới bón. Một là phần nhiều họ là những người nghèo, ngày nào cũng phải đầu tắt mặt tối với trăm công ngàn việc vất vả trong khoảng sáng tinh sương tới tối mò mò để kiếm tìm cái ăn, cái mặc mà vẫn bị thiếu trước hụt sau! Mai - theo quan điểm của họ - không hề là cây lương thực, nó không hề là thứ hàng hóa có thể sắm bán được (như thời nay) nên tuy quí nhưng đành phải bỏ mặc... Nếu như tết đến, ra vườn có cây nào sai hoa, nở đúng tết thì cắt lấy cành vào bác bỏ còn cả vườn không có cây nào ra hoa đúng tết thì... Chịu thương chịu khó qua vườn hàng xóm xin đôi cành về bác bỏ cúng cũng được...
Trồng mai không tốn công tưới nước mà bón phân cũng không. Điều này không có tức là người xưa ko biết về công nghệ trồng mai, mà là do họ quá bận bịu với chuyện cơm áo, ngay việc nuôi con chó giữ nhà, nuôi con gà lấy rứng đến bữa họ cũng cho ăn tí đỉnh cầm chừng. Trong khoảng xưa đã có câu tục ngữ: “Cơm đâu cho no bụng chó, lúa đâu cho vừa diều gà”, nên phân chuồng giả dụ có dư thì họ cũng dành cho việc bón lúa, bón khoai,... Lo kiếm cái ăn trước mắt đã!